Archifau Categori: Cynllunio

GALW AM FFRAMWAITH DATBLYGU CENEDLAETHOL SY’N CYFRANNU AT FFYNIANT Y GYMRAEG

2

Yn ystod yr haf eleni, disgwylir cyhoeddi’r Fframwaith Datblygu Cenedlaethol 2020-2040. Dyma’r ddogfen fydd yn gosod y cyfeiriad ar gyfer cynllunio gwlad a thref drwy Gymru gyfan, ac yn ôl y mudiad Dyfodol i’r Iaith, caiff ddylanwad sylweddol ar yr iaith Gymraeg.

Dywed Wyn Thomas, aelod o Fwrdd Dyfodol:

“Y Fframwaith hwn fydd y glasbrint ar gyfer cynllunio dros fwyafrif cyfnod Strategaeth y Gymraeg, ac felly byddai rhywun yn disgwyl iddo gyfrannu’n rhagweithiol tuag at y nod o greu miliwn o siaradwyr y Gymraeg. Yn anffodus, mae’r ddogfen ar ei ffurf bresennol yn colli sawl cyfle i wneud hynny.

Ni rodda’r Fframwaith unrhyw ystyriaeth arbennig i gadarnleoedd y Gymraeg, er enghraifft, ac yn wahanol i faterion amgylcheddol, nid oes gan y Gymraeg Ymgynghorai Statudol i warchod ei buddiannau. Credwn y dylai Comisiynydd y Gymraeg dderbyn y cefnogaeth angenrheidiol i ymgymryd a’r gwaith pwysig ac arbenigol hwn.

Wrth i’r Senedd drafod y Fframwaith dros y misoedd nesaf, ofnwn y gwnaiff y diffyg gwarchodaeth ac arbenigedd hyn arwain at danseilio’r ystyriaeth a roddir i’r Gymraeg ac i’r cyfleoedd i’w chryfhau o fewn y gyfundrefn gynllunio. Mae’n argoeli’n ddrwg nad yw’r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol yn barod i’n cyfarfod ein mwyn trafod ein sylwadau.

Ofnwn y gwnaiff y gwaith craffu manwl sy’n angenrheidiol o safbwynt y Gymraeg ddisgyn ar ysgwyddau nifer fach o Aelodau Cynulliad ac mae’r berthynas rhwng cynllunio gwlad a thref a’r Gymraeg yn rhy bwysig i hynny – mae’n fater o bwys strategol i’r genedl gyfan.

Mae Dyfodol wedi ysgrifennu at bob Aelod o’r Cynulliad i bwyso’r mater, codi ymwybyddiaeth ac amlygu’r egwyddor sylfaenol o drefn cynllunio sy’n ategu ymrwymiad y Llywodraeth i’r Gymraeg .”

 

Y FFRAMWAITH DATBLYGU CENEDLAETHOL:

Ateb

Mae Dyfodol i’r Iaith yn argyhoeddedig bod rhan allweddol gan y Fframwaith i’w chwarae ym mwriad clodwiw Llywodraeth Cymru i sicrhau miliwn o ddefnyddwyr y Gymraeg erbyn 2050.

 

‘Rydym yn croesawu elfennau penodol o’r ddogfen Drafft megis y pwyslais ar dai fforddiadwy, y datblygu gofalus yng nghefn gwlad Cymru a phwysigrwydd Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol. ‘Rydym hefyd yn fodlon bod y cyfrifoldeb dros weithredu asesiadau effaith yn ymwneud â’ r Gymraeg bellach yng ngofal yr Awdurdodau Lleol.

 

Mae’r Trosolwg a phwynt 4 yn yr adran Canlyniadau yn addawol o ran cydnabod pwysigrwydd y Gymraeg yn y broses Cynllunio. Ond wrth restru’r hyn sydd yn ofynnol i’w dilyn yn y Cynlluniau Datblygu Strategol nid oes sôn am y Gymraeg.’

 

Felly, mae Dyfodol i’r Iaith yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau’r canlynol yn fersiwn derfynol y Fframwaith Datblygu Cenedlaethol, er sicrhau bydd cymunedau hyfyw a Chymraeg yn parhau yn 2050:-

 

  • Rhanbarth gorllewinol yn cynnwys pob sir â chymuned[au] â mwy na 25% o siaradwyr Cymraeg. Mae nifer o Gynghorau Sir wedi nodi cymunedau â 25% o siaradwyr Cymraeg fel gwaelodlin wrth ystyried effeithiau adeiladu tai. Mae Dyfodol i’r Iaith eisiau sefydlu’r egwyddor o gynnig ystyriaeth greiddiol yn y Fframwaith Datblygu Cenedlaethol i bob cymuned â 25% neu fwy o siaradwyr Cymraeg.

 

  • Addasu’r haenau yn y Drefn Cynllunio a sicrhau bod Llywodraeth Cymru yn cydweithio fel partneriaid cyfartal gyda’r Cynghorau Sir. Yn eu tro, dylai pob Cyngor Sir sydd â chymuned[au] â mwy na 25% o siaradwyr Cymraeg, gydweithio gyda’r cynghorau cymuned a’r mentrau iaith wrth benderfynu ar y datblygiadau sydd yn addas i’w hardaloedd;

 

  • Ym mhob sir â chymuned â mwy na 25% o siaradwyr Cymraeg, bod rhaid ystyried

[a] cyfanswm y tai gwag;

[b] graddfeydd genedigaethau a marwolaethau dros y ddegawd flaenorol;

[c] patrwm allfudo a mewnfudo dros y ddegawd flaenorol wrth bennu’r nifer a lleoliad y tai i’w hadeiladu yn y Cynlluniau Datblygu Lleol;

 

  • Sicrhau bod gan Gomisiynydd y Gymraeg yr un grymoedd fel Ymgynghorai Statudol i amddiffyn a hybu’r Gymraeg ag sydd gan gyrff statudol ym meysydd cynaliadwyedd ac amrywiaeth amgylcheddol. Golyga hyn gryfhau arbenigedd o fewn adran y Comisiynydd i weithredu’r cyfrifoldeb ychwanegol yma.

 

  • Newid prif egwyddor y Fframwaith Datblygu Cenedlaethol fel ei fod yn blaenoriaethu effaith “defnydd tir” ar drigolion yr ardal, ac er mwyn gwireddu polisïau Llywodraeth Cymru, effaith newid “defnydd tir” ar y Gymraeg.

 

EISTEDDFOD DYFODOL

Ateb

Diolch i bawb a sicrhaodd Eisteddfod mor gofiadwy i ni eleni: boed hynny’r sawl a gyfrannodd at ein cyflwyniadau a’n trafodaethau, a fu’n diddanu ar ein stondin, neu a alwodd heibio am sgwrs a holi am ein gwaith.

CYFLWYNIADAU

Cawsom gyfle i wneud dau gyflwyniad o lwyfan Pabell y Cymdeithasau, gan gynnwys trafodaeth amserol a chadarnhaol ar gyfraniad y Cynghorau Sir i amcanion Cymraeg 2050. Credwn ei bod yn ymarferol a hanfodol i Gynghorau’r ardaloedd Cymreicaf (Môn, Ceredigion, Sir Gar, yn ogystal â Gwynedd) weithredu’n fewnol drwy gyfrwng y Gymraeg. Bu Dyfrig Siencyn o Wynedd a Peter Hughes-Griffiths o Sir Gâr yn trafod yr her a’r realiti o gyflawni hyn dan gadeiryddiaeth Gwerfyl Pierce Jones

Ar y dydd Gwener, bu Cynog Dafis a Dr Kathryn Jones o Iaith Cyf. yn amlinellu pwysigrwydd Cynllunio Ieithyddol a strwythurau rheoli grymus ac addas os ydym am lunio ymateb cynhwysfawr i greu’r amgylchiadau a’r ewyllys a fyddo’n caniatáu twf y Gymraeg. Dyma conglfaen ein gobeithion am adfywio’r iaith a gobeithiwn y bu’r cyflwyniad hwn yn sail at drafodaethau’r dyfodol. Braf oedd cael trafod Cynllunio Ieithyddol yng nghyd-destun datblygiadau addawol, megis cyhoeddiad diweddar Weinidog y Gymraeg i alw ar arbenigedd ieithyddol er mwyn cynllunio’r camau allweddol nesaf.

TRAFODAETHAU

Croesawyd ystod o arbenigwyr i rannu eu syniadau a’u profiadau gydag ymwelwyr i’r stondin. Bu Gareth Pierce yn trafod anghenion addysg; Owen Evans, Prif Weithredwr S4C, yn amlinellu dyfodol ein sianel genedlaethol; a Simon Brooks ac Wyn Thomas yn cyflwyno problemau’r gyfundrefn gynllunio mewn perthynas â’r Gymraeg.

ADLONIANT

Yn dilyn y holl siarad, braf oedd cael ymlacio ganol prynhawn a mwynhau’r wledd o adloniant a drefnwyd ar ein cyfer. Diolch i’r cerddorion gwych a fu’n codi’n calonnau yn ystod yr wythnos!