TRAFODAETHAU’N GYFLE I AILOSOD YR AGENDA AR GYFER Y GYMRAEG.

Mae Dyfodol i’r Iaith yn croesawu’r trafodaethau sydd ar y gweill rhwng Llafur a Phlaid Cymru ac yn gobeithio bydd hyn yn gyfle i ailosod yr agenda ar gyfer polisïau i gefnogi’r Gymraeg.

Dywed Heini Gruffudd, Cadeirydd y mudiad:

“Byddwn yn pwyso ar y ddwy Blaid i adnabod y trafodaethau hyn fel cyfle i ystyried gwir anghenion y Gymraeg er mwyn cyrraedd y nod o greu miliwn o siaradwyr.”

Ymysg y blaenoriaethau, mae’r mudiad yn galw ar y ddwy Blaid i:

  • Ddyrchafu statws Is-Adran y Gymraeg o fewn y Llywodraeth.
  • Ehangu addysg cyfrwng Cymraeg a chyflwyno rhaglen hyfforddi Cymraeg uchelgeisiol i staff sy’n gweithio ym maes addysg.
  • Llunio polisi Cynllunio sy’n gwarchod y Gymraeg a mynd i’r afael â’r argyfwng tai.
  • Gweithredu ar fyrder yn unol ag argymhellion adroddiad Dr Simon Brooks ar ail gartrefi.
  • Datblygu cynllun Arfor fyddo’n hybu’r iaith a datblygu’r economi yng nhadarnleoedd y Gymraeg.
  • Ehangu’r Gymraeg yn y gweithle.
  • Cryfhau statws yr iaith yn y sector breifat.

Ac yn olaf a chwbl ddigost-

  • Cynyddu defnydd o’r Gymraeg yn y Senedd, gan gynnwys arweinyddion a gweinidogion.

HYRWYDDO’R GYMRAEG A SICRHAU CYDRADDOLDEB HIL: NID MATER O “UN AI / NEU”.

Mae Dyfodol i’r Iaith wedi galw am drafodaeth genedlaethol ar gysoni hyrwyddo’r Gymraeg gyda’r angen i sicrhau cydraddoldeb hil. Daw’r galw hwn yn sgil yr ymateb i’r adroddiad diweddar ar y cyfleoedd a roddir gan Gyngor y Celfyddydau ac Amgueddfeydd Cymru i bobl dduon a phobl o liw.

Yn y wasg (a’r wasg Saesnig yn enwedig) adroddwyd y casgliadau fel cyhuddiad yn erbyn y Gymraeg, fel petai’r gofynion ieithyddol yn rhwystro amrywiaeth a chydraddoldeb yn y sectorau hyn.

Dywedodd Heini Gruffudd, Cadeirydd Dyfodol:

“Roedd dehongliad y wasg o’r adroddiad hwn yn bryfoclyd a chwbl wallus, gan awgrymu nad oes modd i berson du neu berson o liw allu siarad na dysgu’r Gymraeg. Gwyddom, wrth gwrs, mai ffwlbri llwyr a sarhaus yw’r fath awgrym a bod angen mwy o gyfleoedd addas a hyblyg i bawb gael dysgu’r Gymraeg.

Nid mater o ddewis a dethol na blaenoriaethu yw hyrwyddo’r Gymraeg a sicrhau cydraddoldeb hil: mae’n rhaid i’r ddau fynd law yn llaw os ydym am i’r iaith ffynnu a chyfoethogi drwy ddod yn gyfrwng i ystod eang o brofiadau.

Nid yw Llywodraeth Cymru’n rhydd o’r camsyniad hwn ychwaith. Wrth osod y cwricwlwm hanes, maent wedi penderfynu (yn gywir) rhoi sylw i hanes pobl dduon a phobl o liw yng Nghymru, ond wedi gwrthod y gofyn i ddysgu am hanes Cymru. Unwaith eto, nid mater o un ai / neu ydi hwn. Mae hanes ein gwlad yn allweddol i’n dealltwriaeth o’r presennol a heb gyd-destun hanes Cymru, yna fe amddifadir hanes pobl dduon ein cenedl o gyd-destun sy’n allweddol i ddealltwriaeth o’r hanes hwnnw.”

Cydraddoldebau a’r Gymraeg

Mae adroddiad gan yr Welsh Anti-Racist Union yn dod i’r casgliad fod gweithdrefnau a pholisïau Cyngor Celfyddydau Cymru ac Amgueddfa Cymru yn systemaidd hiliol ac yn gosod rhwystrau i gyfranogaeth pobl dduon a phobl o liw i’r celfyddydau a diwylliant yng Nghymru. Mae adroddiad o’r fath yn bwysig ac amserol, ac yn mynd i’r afael ag anghydraddoldebau mewn dau faes sydd ond yn gallu ffynnu drwy annog amryfalwch safbwynt a phrofiad.

Gresyn, fodd bynnag, bod y modd y cyflwynwyd ac adroddwyd y casgliadau hyn yn arddel y camsyniad nad yw pobl dduon neu bobl o liw yn gallu na dymuno siarad y Gymraeg. Gwaeth fyth, mae’r ymateb hwn gosod buddiannau dau grŵp lleiafrifol (pobl dduon a siaradwyr y Gymraeg) yn erbyn ei gilydd, heb dderbyn fod hyn yn ddeuoliaeth cwbl ffals. Hynny yw, sgil y mae modd ei ddysgu yw’r Gymraeg: mae pobl o bob cefndir ethnig eisoes yn gallu’r Gymraeg a, phwysicach byth, y mae angen paratoi mwy o gyfleoedd addas a hyblyg i bobl o bob cefndir gael dysgu’r iaith.

Eironi’r adroddiad angenrheidiol hwn yw bod ymateb y wasg iddo’n pwysleisio’n ddieithriad y Gymraeg fel rhwystr i gyfranogaeth, gan anwybyddu canrifoedd o ideoleg anghyfiawn sydd yn gwbl anghysylltiedig â’r ymdrechion i ennill hawliau sifil i’r Gymraeg.

Credwn ei bod yn hen bryd cychwyn trafodaeth eang ar sut i gydbwyso a chyfuno cydraddoldeb hil (a’r holl gydraddoldebau eraill) ag anghenion yr iaith Gymraeg ym mywyd cyhoeddus y genedl. Mae’n dorcalonnus nodi ei bod yn llawer haws gwneud bwgan o leiafrif arall yn hytrach na herio’r statws quo.